สุริยุปราคา

สุริยุปราคา 21 พฤษภาคม 2555

วรเชษฐ์ บุญปลอด 5 พฤษภาคม 2555
เช้าวันจันทร์ที่ 21 พฤษภาคม 2555 จะเกิดอุปราคาครั้งแรกของปี เป็นสุริยุปราคาวงแหวนที่เกิดขึ้นหลังจากดวงจันทร์เพิ่งจะผ่านตำแหน่งไกลโลกที่สุดมาเมื่อ 2 วันก่อนหน้านั้น เส้นทางคราสวงแหวนผ่านพื้นที่บางส่วนของประเทศจีน ญี่ปุ่น ทางเหนือของมหาสมุทรแปซิฟิก และสหรัฐอเมริกา (ดูรายละเอียดในบทความ อุปราคาและดาวศุกร์ผ่านหน้าดวงอาทิตย์ในปี 2555)
ประเทศไทยสามารถสังเกตสุริยุปราคาครั้งนี้ได้ โดยเห็นเป็นสุริยุปราคาบางส่วนในหลายพื้นที่ ได้แก่ ภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออก โดยเกิดสุริยุปราคาขณะดวงอาทิตย์ขึ้น ภาคตะวันออกเฉียงเหนือเห็นดวงอาทิตย์แหว่งมากที่สุดและนานกว่าภาคอื่น ๆ
บน : ภาพจำลองสุริยุปราคาขณะดวงอาทิตย์ขึ้นในบางจังหวัด ซึ่งเป็นจังหวะที่ดวงอาทิตย์แหว่งเว้ามากที่สุด (ดวงอาทิตย์บนฟ้าจริงจะมีลักษณะเป็นทรงรี ขนาดในแนวตั้งน้อยกว่าขนาดในแนวนอน ซึ่งเกิดจากการที่แสงหักเหผ่านบรรยากาศ) หลังจากนั้น ดวงอาทิตย์จะเคลื่อนสูงขึ้น ดวงจันทร์ค่อย ๆ เคลื่อนออกจากดวงอาทิตย์ แล้วสิ้นสุดปรากฏการณ์ โดยแต่ละสถานที่สิ้นสุดไม่พร้อมกัน – จากภาพจะเห็นว่าตอนบนสุดของภาคใต้และบริเวณเกาะพะงันอยู่ในเขตสุริยุปราคาบางส่วนด้วย แต่ดวงอาทิตย์แหว่งน้อยมาก และสิ้นสุดปรากฏการณ์เกือบจะทันทีหลังจากดวงอาทิตย์ขึ้น
ในตารางแสดงผลการคำนวณการเกิดสุริยุปราคาเมื่อสังเกตที่กรุงเทพฯ และอำเภอเมืองของจังหวัดที่เห็นสุริยุปราคาในวันนี้ โดยดวงอาทิตย์จะถูกบังลึกที่สุดขณะดวงอาทิตย์ขึ้น ขนาดยิ่งมีค่ามาก ยิ่งถูกบังลึกมาก เมื่อสิ้นสุดสุริยุปราคา ดวงอาทิตย์จะทำมุมสูงจากขอบฟ้าไม่มาก จึงมีเวลาสังเกตสุริยุปราคาในวันนี้ได้ไม่นาน

ขั้นตอนการเกิดสุริยุปราคา 21 พฤษภาคม 2555
สถานที่ดวงอาทิตย์ขึ้นสิ้นสุดสุริยุปราคา
เวลาขนาดของสุริยุปราคาเวลามุมเงย
กรุงเทพฯ05:53 น.0.21206:06 น.3.1°
ขอนแก่น05:39 น.0.45106:09 น.6.5°
จันทบุรี05:48 น.0.25406:05 น.3.7°
เชียงใหม่05:51 น.0.33006:12 น.4.6°
นครพนม05:30 น.0.60106:10 น.8.7°
นครราชสีมา05:44 น.0.35006:07 น.5.1°
ประจวบคีรีขันธ์05:58 น.0.09406:05 น.1.5°
สุโขทัย05:50 น.0.30606:10 น.4.3°
อุบลราชธานี05:33 น.0.51106:07 น.7.5°

หมายเหตุ :
  1. ขนาดของสุริยุปราคา หมายถึงสัดส่วนที่ดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ วัดตามแนวเส้นผ่านศูนย์กลางของดวงอาทิตย์ ยิ่งมีค่ามากแสดงว่าดวงอาทิตย์ยิ่งแหว่งเว้ามาก (0.5 หมายถึงดวงอาทิตย์ถูกบังครึ่งดวง เป็นต้น)
  2. มุมเงย คือ มุมที่วัดจากขอบฟ้า ขึ้นไปหาตำแหน่งดวงอาทิตย์บนท้องฟ้า
  3. ทุกจังหวัดในตารางจะเห็นดวงอาทิตย์แหว่งมากที่สุดขณะดวงอาทิตย์ขึ้น
  4. เมฆหมอกใกล้ขอบฟ้าอาจบดบังดวงอาทิตย์ขณะขึ้นมาอยู่เหนือขอบฟ้าแล้ว จึงเริ่มเห็นดวงอาทิตย์ช้ากว่าเวลาที่ระบุ ขึ้นอยู่กับสภาพอากาศและสภาพแวดล้อม
  5. โดยปกติ การระบุเวลาดวงอาทิตย์ขึ้นจะหมายถึงเวลาที่ขอบด้านบนของดวงอาทิตย์แตะขอบฟ้า แต่ในตารางนี้ใช้เวลาเมื่อขอบด้านล่างของดวงอาทิตย์แตะขอบฟ้า (ดวงอาทิตย์ขึ้นมาอยู่เหนือขอบฟ้าทั้งดวง)
  6. อำเภอเมืองของจังหวัดอื่น ๆ และรายละเอียดเพิ่มเติม ดูได้จากตารางเวลาสำหรับทุกจังหวัดทั่วประเทศ

การสังเกตสุริยุปราคา

โดยทั่วไป การดูดวงอาทิตย์ด้วยตาเปล่า ไม่ว่าในยามปกติหรือขณะเกิดสุริยุปราคาบางส่วน ล้วนเป็นสิ่งที่ต้องหลีกเลี่ยง เนื่องจากแสงอาทิตย์ที่สว่างเจิดจ้าสามารถทำอันตรายต่อดวงตาของเราได้ แต่เราอาจสังเกตดวงอาทิตย์ได้เป็นเวลาสั้น ๆ ขณะที่ดวงอาทิตย์เพิ่งขึ้นเหนือขอบฟ้าหรือใกล้ตกลับขอบฟ้า ซึ่งเป็นช่วงที่แสงอาทิตย์ต้องเดินทางผ่านบรรยากาศเป็นระยะทางไกลกว่าเมื่ออยู่สูงบนท้องฟ้า
สุริยุปราคาบางส่วนในเช้าวันที่ 21 พฤษภาคม 2555 ดวงอาทิตย์จะแหว่งตั้งแต่ปรากฏขึ้นเหนือขอบฟ้า ช่วงนั้นดวงอาทิตย์เป็นสีแดงหรือสีส้ม อาจสังเกตด้วยตาเปล่าได้ แต่เมื่อดวงอาทิตย์ลอยสูงขึ้นจนเปลี่ยนเป็นสีเหลืองหรือขาว และมีความเข้มแสงมากขึ้น ให้ระมัดระวัง อย่าจ้องดูดวงอาทิตย์ด้วยตาเปล่า และอย่าดูผ่านกล้องที่ไม่มีแผ่นกรองแสงปิดหน้ากล้อง ให้ใช้แผ่นกรองแสง เช่น แว่นสุริยะ หน้ากากหรือแว่นตาที่ช่างเชื่อมโลหะใช้ (ต้องทึบมากพอ ดูแล้วสบายตา) ช่วยลดแสงของดวงอาทิตย์

แว่นสุริยะของสมาคมดาราศาสตร์ไทย
วัสดุกรองแสงที่ไม่ปลอดภัยและควรหลีกเลี่ยง ได้แก่ กระจกรมควัน (เป็นวิธีหนึ่งที่แนะนำกันในอดีต แต่ในทางปฏิบัติ การรมควันอาจไม่สม่ำเสมอ หรือเสี่ยงต่อการแตก) แว่นกันแดด กระดาษห่อลูกอม แผ่นดิสเก็ตต์ ฟิล์มเอกซ์เรย์ ฟิล์มถ่ายรูป ฯลฯ แนะนำว่าอย่านำมาใช้ดูดวงอาทิตย์ แม้ว่าวัสดุเหล่านี้จะมีความสามารถในการกรองแสงย่านแสงขาว แต่รังสีอินฟราเรดสามารถทะลุผ่านได้ และไม่ปลอดภัยต่อดวงตา

นอกจากการสังเกตทางตรง ยังมีวิธีสังเกตทางอ้อม คือการให้แสงอาทิตย์ส่องผ่านกล้องโทรทรรศน์หรือกล้องสองตาไปตกที่ฉากรับภาพ หากไม่มีกล้องโทรทรรศน์ สามารถสังเกตได้ด้วยหลักการของกล้องรูเข็ม โดยนำกระดาษมาเจาะเป็นรูขนาด 1 เซนติเมตร แล้วเอาไปประกบกับกระจกเงาด้วยเทปกาว จากนั้นนำกระจกที่ปิดให้เหลือช่องขนาดเล็กนี้ไปรับแสงอาทิตย์ ให้แสงสะท้อนไปที่ผนัง ดวงกลมที่ปรากฏบนผนังคือภาพดวงอาทิตย์ มีลักษณะแหว่งเว้าตามสุริยุปราคาที่เกิดขึ้นบนท้องฟ้า

ขนาดของภาพดวงอาทิตย์บนฉากแปรผันตามระยะห่างระหว่างกระจกกับฉากรับภาพ โดยที่ระยะ 1 เมตรจะได้ภาพดวงอาทิตย์ขนาดประมาณ 9 มิลลิเมตร ดังนั้นที่ระยะห่าง 10 เมตร จะได้ภาพดวงอาทิตย์ขนาด 9 เซนติเมตร วิธีนี้ทำให้เราสามารถสังเกตสุริยุปราคาได้โดยไม่ต้องกังวลว่าจะเป็นอันตรายต่อดวงตา แต่พึงระวังอย่าให้ใครที่เดินผ่านไปมามีโอกาสหันมามองแสงอาทิตย์ที่สะท้อนออกมาจากกระจก
สุริยุปราคาวันนี้เกิดขณะดวงอาทิตย์ขึ้น และสิ้นสุดลงไม่นานหลังดวงอาทิตย์ขึ้น จึงต้องแน่ใจว่าสังเกตจากสถานที่ที่ขอบฟ้าด้านทิศตะวันออก เยื้องไปทางซ้ายเล็กน้อย เปิดโล่ง ไม่มีสิ่งใดบดบัง หรือสังเกตจากอาคารสูงที่ไม่มีอาคารใกล้เคียงตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกของจุดสังเกต
หลังจากสุริยุปราคาในปีนี้ ประเทศไทยจะว่างเว้นจากสุริยุปราคาไปอีกนานถึง 4 ปี สุริยุปราคาครั้งถัดไปสำหรับประเทศไทยเกิดขึ้นในเช้าวันพุธที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2559 วันนั้นเกิดสุริยุปราคาเต็มดวงพาดผ่านเกาะต่าง ๆ ของประเทศอินโดนีเซีย ภาคใต้จึงมีโอกาสเห็นดวงอาทิตย์แหว่งมากกว่าภาคอื่น ๆ

ดูเพิ่ม

เว็บถ่ายทอดสด

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น

สมัครสมาชิก: บทความ (Atom)